|
Popularyzacja Królowej Nauk w literaturze
czyli
KSIĄŻKI O
MATEMATYCE
Poniżej
przedstawiam propozycje książek popularnonaukowych o matematyce,
matematykach, itp. Wszystkie książki są w języku polskim. Są to
pozycje zarówno polskich autorów, jak i zagranicznych, ale
przetłumaczonych na język polski. Książek w wersji obcojęzycznej,
nie mających tłumaczenia na język polski, nie uwzględniałem w tym
artykule. To nie są zbiory zadań czy podręczniki, ale książki, które
czytamy jak powieść przygodową. Zebrane pozycje mają na celu
zwrócenie uwagi na niezwykle ciekawe książki o matematyce, od tych
współczesnych, jak i tych wydanych kilkadziesiąt lat temu.
Kolejność
książek jest przypadkowa, a za względu na jej dużą liczebność
zostały podzielone na dwie części.
CZĘŚĆ II
Przechytrzyć Murphy’ego, czyli matematyka na co dzień
Jakub Szczepaniak
Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
Spróbujemy wprowadzić trochę matematyki do bitwy na pomidory.
Umawiamy się, że uczestnicy stoją w miejscu i nie ma dwóch różnych
par osób o tych samych odległościach między nimi. Każdy ma w ręku
jeden pomidor i rzuca nim w najbliższego sąsiada. Udowodnimy kilka,
z pozoru nieoczywistych własności, które posiada bitwa pomidorowa.
Przykładowo, jeżeli liczba uczestników jest nieparzysta, zawsze na
placu boju pozostanie osoba, w którą nikt nie rzucił pomidorem.
Dowód przeprowadzimy metodą indukcji matematycznej…
Tak oto rozpoczyna się jeden z rozdziałów opowieści o pięknie
matematyki, w którym Autor w przewrotny sposób udowadnia, że to
właśnie ta dziedzina jest kluczem do zrozumienia reguł rządzących
nawet najprostszymi zdarzeniami codzienności.
- Czy faktycznie nieszczęścia chodzą parami?
- Jak, stosując reguły logiczne, ustrzec się przed szkodliwym
gościem na domowej imprezie?
- Czy za pomocą grafów można sprawdzić, jak szybko rozprzestrzeni
się plotka?
Sprawdźmy… i bawmy się matematyką!
Matematyka i już
Richard Elwes
Wydawnictwo Dom Wydawniczy PWN, 2013.
Gdzie jest najlepsze miejsce na budowę supermarketu? Czego możemy
nauczyć się od ryb w stawie? W jaki sposób sieci społeczne łączą ze
sobą ludzi z całego świata? Jak uczą się maszyny? Dlaczego w
lustrzanym wszechświecie nasze życie wyglądałoby inaczej? Co zrobić,
by ułożyć idealny plan lekcji? Na czym polega paradoks urny
wyborczej? Matematyka jest wszędzie, nawet jeśli nie zdajemy sobie z
tego sprawy: pomaga rozwiązywać codzienne problemy, ułatwia
prowadzenie interesów, odkrywa niedostatki demokracji, dostarcza
amunicji w walce z chorobami, obnaża słabostki ludzkiej natury.
Richard Elwes, pokazując 35 często dziwacznych i nieoczekiwanych
zastosowań matematyki ujawnia „ukryte okablowanie” naszego świata.
Przedstawiając zdumiewające twierdzenia sterujące pracą komputerów i
wzory opisujące rynek akcyjny, rysując podwaliny internetu i
objaśniając matematyczne zasady funkcjonowania aparatury medycznej,
udowadnia, że matematyka kieruje każdym aspektem życia, aż po
cząsteczki, z których składają się ludzkie ciała. Przekonaj się, w
jaki sposób!
Szczęśliwy X
Strogatz Steven
Wydawnictwo Dom Wydawniczy PWN, 2014.
Światowej klasy matematyk i stały współpracownik „New York Timesa”
oprowadza nas po kluczowych ideach matematyki, pokazując, jak – w
często zaskakujący sposób – wiąże się ona z literaturą, filozofią,
prawem, medycyną, sztuką, biznesem, a nawet popkulturą!
W jaki sposób wyszukiwarka Google’a przeszukuje Internet? Z iloma
partnerami trzeba się spotykać, by wreszcie znaleźć tego jedynego?
Jak przedłużyć żywot materaca, w odpowiedni sposób go odwracając? To
właśnie matematyka potrafi dać właściwą odpowiedź na te pytania!
Matematyka jest wszechobecna, ale niezbyt wiele osób rozumie jej
uniwersalny język na tyle, by dostrzec jej mądrość, piękno i odczuć
płynącą z niej radość.
Ta głęboko pouczająca i wielce zajmująca książka tłumaczy matematykę
w sposób zrozumiały i ekscytujący dla każdego czytelnika.
Jak wygrać na loterii? Czyli
z matematyką na co dzień
John D. Barrow
Wydawnictwo Literackie, 2011.
Choć jedna z teorii zaprezentowanych w tej książce mówi o tym, że
wiedza bywa ryzykowna i w związku z tym lepiej wiedzieć mniej, to
jednak trudno oprzeć się chęci poznania odpowiedzi na pytania w niej
zawarte: Ile osób dzieli nas od poznania księcia Williama i Kate?
Dlaczego inna kolejka zawsze posuwa się szybciej? Skąd biorą się
lamparcie cętki? Czemu znajomość arytmetyki przedłuża życie? Jak
działa wyszukiwarka Google? Czy uwierzysz, że odpowiedź poznasz
dzięki matematyce? Pełna humoru i niecodziennych wiadomości
popularnonaukowa książka prof. Johna D. Barrowa odpowiada na sto
pytań dotyczących naszej codzienności, na które trudno wpaść
samodzielnie. Rzuca światło na sprawy niejasne, wyjaśnia zagadki,
prostuje zawiłe kwestie, a przede wszystkim obala mit, że matematyka
jest tylko dla nielicznych.
Gabinet matematycznych
zagadek. Część II
Ian Stewart
Wydawnictwo Literackie, 2012.
Bestsellerowego Gabinetu matematycznych zagadek część druga, a w
niej: łamigłówki, anegdoty i ciekawostki ze świata matematyki. Ian
Stewart w przystępny, bardzo ciekawy i nierzadko zabawny sposób
opowiada o dziedzinie, która dla niektórych pozostaje niezbadaną
tajemnicą. Prezentowane przez niego gry, zagadki i zdania to
doskonała gimnastyka dla szarych komórek i świetna zabawa. Dzięki
tej książce dowiecie się m.in. kto wynalazł znak równości, jak
tworzyć i łamać szyfry, w jaki sposób materia równoważy anty-materię
i co się stało, gdy pewien słynny matematyk próbował przepchać stół
przez drzwi… Matematyka z domieszką dowcipu, wiedzy i dziwów. "New
Scientist".
Tajemnicza liczba e i inne
sekrety matematyki
Bogdan Miś
Wydawnictwo WNT, 2008.
Treść książki stanowią gawędy dotyczące podstawowych pojęć
matematyki, takich jak: liczba, zbiór, działanie, relacja, funkcja,
związanych z fundamentalnymi dziedzinami matematyki: teorią liczb,
teorią mnogości, algebrą i analizą. Książka jest przeznaczona dla
uczniów szkół ponadgimnazjalnych pragnących pogłębić swą wiedzę
matematyczną. Zainteresuje też wszystkich czytelników lubiących
matematykę. Będzie bardzo przydatna dla przyszłych i już pracujących
nauczycieli.
Umysł
matematyczny
Bartosz Brożek, Mateusz Hohol
Wydawnictwo Copernicus Center Press, 2017.
Skąd wzięła się matematyka? Czy obiekty matematyczne istnieją poza
czasem i przestrzenią?
Autorzy przedstawiają najnowsze ustalenia nauk neurokognitywnych i
ewolucyjnych, w odniesieniu do natury matematyki. Pokazują, że
ewolucję zdolności matematycznych wyjaśnić można odwołując się nie
tylko do wrodzonych umiejętności protomatematycznych, ale także do
roli ewolucji kulturowej. Pytają, czy współczesne teorie
neurobiologiczne stanowią, jak się czasem sądzi, wyzwanie dla
tradycyjnych koncepcji matematyki, w szczególności zaś dla
platonizmu matematycznego, a także, skąd wzięła się – jak nazywa ją
Eugene Wigner – niepojęta skuteczność matematyki w naukach
przyrodniczych.
Kod liczb pierwszych
Jacek Wojdanowski
Wydawnictwo Poligraf, 2016.
Problemami związanymi z liczbami pierwszymi ludzkość zajmuje się od
starożytności. Do najbardziej znanych zagadnień należą: hipoteza
liczb pierwszych bliźniaczych postawiona przez Euklidesa około 300
roku p.n.e. czy hipoteza Goldbacha z 1742 roku mówiąca, że każda
liczba parzysta większa od 2 może być przedstawiona w postaci sumy
dwóch liczb pierwszych. Stawianym od dawna pytaniem jest też to, czy
istnieje nieskończenie wiele liczb pierwszych p takich, że 2p + 1
również jest liczbą pierwszą. Zagadnienie to zostało postawione
około 1800 roku. Do najtrudniejszych kwestii w tej dziedzinie należy
prawdopodobnie hipoteza Riemanna sformułowana w 1859 roku i związana
z funkcją zliczającą kolejne liczby pierwsze. Czy istnieje jakiś
sposób, by zweryfikować owe hipotezy, chociażby częściowo, nie
wychodząc przy tym poza matematykę elementarną? Gruntowna analiza
algorytmu znajdującego liczby pierwsze ujawnia nam sekrety skrywane
przez dwadzieścia trzy wieki. Dowiedz się, jak na jego podstawie
wyprowadzić sposób na przeliczenie liczb pierwszych, zapisując go w
postaci wzoru. Naucz się go modyfikować tak, by znaleźć dowolne
liczby pierwsze oraz wykorzystywać do rozwiązywania zagadnień
związanych z tymi liczbami. Okazuje się, że liczby te są tak
tajemnicze, iż postanowiono oprzeć na nich świat finansowy oraz
bezpieczeństwo danych. Czy złamanie kodu liczb pierwszych jest więc
dla nas korzystne i bezpieczne?
Uczeni w anegdocie
Andrzej Kajetan Wróblewski
Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 1999.
"Gdy stary plotkarz Diogenes Laertios przekazuje nam, że Tales z
Miletu podczas obserwacji nieba wpadł do dołu, natomiast Arystoteles
wadliwie wymawiał niektóre zgłoski, a nadto miał bardzo chude nogi,
maleńkie oczy, ubierał się wykwintnie, nosił pierścienie i starannie
pielęgnował zarost, to postacie te nabierają cech ludzkich, które
trudno byłoby dostrzec w ich marmurowych popiersiach. Szkoda, że
biografie uczonych czy ich życiorysy w encyklopediach są przeważnie
suche i ograniczają się do wyliczenia najważniejszych faktów. Cechy
osobiste uczonych, ich indywidualności, charaktery, upodobania,
przywary i cnoty bywają wstydliwie pomijane przez biografów
uznających, że nie przystoi rozważać takich rzeczy, gdy mowa o
wielkich ludziach. A przecież uczeni są przede wszystkim ludźmi.
Podstawą niniejszego zbioru anegdot o znanych uczonych są teksty,
którymi od przeszło siedmiu lat wypełniam co miesiąc ostatnią stronę
miesięcznika "Wiedza i Życie". Teksty te zostały przejrzane,
uzupełnione, poprawione i przystosowane do wydania książkowego. Dane
o życiu uczonych i anegdoty zostały zaczerpnięte z wiarygodnych
źródeł, których wykaz znajduje się na końcu książki."
Stefan Banach Niezwykłe życie
i genialna matematyka
pod red. Emilii Jakimowicz i Adama Miranowicza
Wydawnictwo Impuls, 2010.
W 2005 roku, w 60. rocznicę śmierci prof. Stefana Banacha,
Biblioteka Matematyczno-Fizyczna Uniwersytetu Gdańskiego
przygotowała wystawę poświęconą jednemu z największych matematyków
XX wieku. Ekspozycja została zaprezentowana środowisku akademickiemu
Trójmiasta w budynku Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki
Uniwersytetu Gdańskiego oraz w Gmachu Głównym Politechniki
Gdańskiej. Na podstawie materiałów prezentowanych na wystawie i
wortalu internetowym pod adresem http://banach.univ.gda.pl,
wzbogaconych o nowe dokumenty i fotografie dotąd nigdzie
niepublikowane, powstała niniejsza praca. Matematyka jest
najpiękniejszym i najpotężniejszym tworem ducha ludzkiego. Tylko
państwa, które pielęgnują matematykę, mogą być silne i potężne.
Stefan Banach Matematykiem jest, kto umie znajdować analogie między
twierdzeniami; lepszym, kto widzi analogie dowodów, i jeszcze
lepszym, kto dostrzega analogie teorii, a można wyobrazić sobie i
takiego, co między analogiami widzi analogie. Stefan Banach Banach
nie był matematykiem finezji; był matematykiem siły. Hugo Steinhaus
Banach zwierzył mi się, że już od czasów młodości interesował się
przede wszystkim znajdowaniem dowodów, czyli sposobów wykazywania
słuszności przypuszczeń. Miał niezwykłą zdolność odkrywania
właściwych dróg – znak Jego wielkiego geniuszu.
Piękny umysł
Sylvia Nasar
Wydawnictwo Muza, 2002.
W wieku 21 lat John Nash opublikował pracę doktorską, w której
sformułował "teorię równowagi Nasha" - nowe rewolucyjne podejście do
kluczowego problemu teorii gier niezespołowych, opisujące mechanizmy
racjonalnego zachowania człowieka. Kilkanaście lat później jego
wynik dokonał przewrotu we współczesnej ekonomii, co doceniono
przyznając matematykowi Nagrodę Nobla w 1994 roku. Sam Nash,
ekscentryk cierpiący na schizofrenię, przez wiele lat walczył ze
straszliwą chorobą ograniczającą jego potencjał twórczy, by
ostatecznie nad nią zatriumfować u schyłku swojego życia.
Matematycy XIX i XX wieku
związani z Polską
Duda Roman
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
Książka Matematycy XIX i XX wieku związani z Polską stanowi kolekcję
biogramów ponad czterystu matematyków, którzy swoją działalnością,
życiem bądź samym tylko pochodzeniem związani byli z Polską.
Wszystkie notki biograficzne skonstruowane są według jednolitej
formuły, większość z nich opatrzona jest także ilustracją osoby,
której dotyczy biogram. Sposób przedstawienia sylwetek matematyków
pozwala na porównanie ich dzieł, dorobku, wpływu na kształtowanie
kultury matematycznej w kraju, skali ich osiągnięć. Jak pisze Autor
w Słowie wstępnym, książka jest wyrazem fascynacji dziejami
matematyki polskiej w dwóch minionych wiekach, a zwłaszcza dziejami
żyjących wtedy ludzi i ich zmagań z rzeczywistością tamtego okresu.
Książka stanowi więc nie tylko materiał o matematykach i rozwoju
matematyki na przestrzeni XIX i XX wieku, lecz jest także źródłem
wiedzy o tamtym okresie historycznym, przez co zainteresuje szerokie
grono czytelników.
Narodziny kryptologii
matematycznej
Marek Grajek, Leszek Gralewski
Wydawnictwo Semper, 2009.
Nowoczesna kryptologia i jej dzieje to dziedzina niezwykle
fascynująca. Ta unikalna na polskim rynku książka przeznaczona jest
dla szerokich kręgów czytelników zainteresowanych szyframi i
szyfrologią: od najstarszych szyfrów monoalfabetycznych i
modularnych do systemów polialfabetycznych, zastosowań teorii cykli
oraz kryptoanalizy zautomatyzowanej. Czytelnicy znajdą tu opisy
działania wielu maszyn szyfrujących, w tym słynnej Enigmy.
Apologia matematyka
Godfrey Harold Hardy
Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 1997.
Apologia matematyka, napisana przez Hardy'ego u schyłku jego sił
twórczych, to porywający, mądry i głęboki esej o miejscu matematyki
w nauce i w życiu matematyka. Gdy książka ta ukazała się po raz
pierwszy w 1940 roku, Graham Green nazwał ją bodaj najlepszym opisem
kreatywnego umysłu, jaki kiedykolwiek powstał. Przedmowa Snowa
przedstawia życie Hardy'ego, nie pomijając licznych anegdot, również
tych związanych ze współpracą z genialnym matematykiem hinduskim
Ramanujanem, przytaczając aforyzmy Hardy'ego i opisując jego miłość
do krykieta.
Kwintet w Cambridge. Owoc
naukowej wyobraźni
John Casti
Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2005.
Christ"s College w Cambridge, rok 1949. Do stołu zasiada pięciu
biesiadników: C.P. Snow - wysoki urzędnik brytyjskiej administracji
państwowej, powieściopisarz, autor „Dwóch kultur”; Erwin Schrödinger
- fizyk, twórca teorii kwantowej mechaniki falowej; Ludwig
Wittgenstein - filozof, autor dwóch teorii dotyczących języka; J.B.S.
Haldane - biolog, oraz Alan Turing - matematyk, kryptoanalityk,
twórca koncepcji elektronicznej maszyny obliczeniowej (pierwowzoru
współczesnego komputera). Rozmowa toczy się wokół problemu sztucznej
inteligencji. Zdaniem Wittgensteina maszyna nie może stać się
inteligentna bez całego bagażu doświadczeń będących udziałem
człowieka. Wedle Haldane"a umysł jest tworem niezależnym od materii
i łączy się jedynie z ciałem, zatem nawet wyrafinowana maszyna
posiąść go nie może. Schrödinger i Turing dowodzą, że o świadomości
nie decyduje ta czy inna materia, a jedynie sposób jej
zorganizowania. Czy istotnie tak przebiegałaby ich poobiednia
dyskusja i do jakich ustaleń mógłby dojść ten niebanalny kwintet,
gdyby owo spotkanie odbyło się naprawdę?
Przygody matematyka
Stanisław M. Ulam
Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 1996.
Ludzie, którzy żyją tylko trochę, tylko trochę umierają. Stan żył
bardzo. Ci, którzy żyją intensywnie, mają wiele powiązań ze światem
- powiedział o Stanisławie Ulamie jego przyjaciel. Ta książka
pokazuje, jak intensywne było życie Ulama, jednego z
najwybitniejszych przedstawicieli Polskiej Szkoły Matematycznej,
profesora najsłynniejszych amerykańskich uniwersytetów, współtwórcy
bomby wodorowej i niezwykłego człowieka. W „Przygodach matematyka”
wśród licznych anegdot o największych uczonych XX wieku czytelnik
znajdzie również historię amerykańskiego programu budowy bomby
atomowej, w którym Ulam czynnie uczestniczył od 1944 roku, pracując
w Los Alamos.
Wspomnienia i zapiski
Hugo Steinhaus
Wydawnictwo Atut, 2002.
"Wspomnienia i zapiski" Steinhausa to lektura zajmująca, bo nie
ograniczająca się tylko do spraw naukowych, nie opisująca jedynie
własnych przeżyć autora a obejmująca swym zasięgiem wiele wydarzeń
społecznych i politycznych. Hugo Steinhaus poświęcił osobny rozdział
niemal każdemu etapowi swego życia - dzieciństwu w Jaśle, edukacji w
gimnazjum, studiom we Lwowie, polskim i europejskim peregrynacjom
naukowym, wojnie, wyprawom do Ameryki, pracy w Krakowie i Wrocławiu,
sytuacji politycznej w Polsce i na świecie, problemom zimnowojennych
zbrojeń.
Steinhaus był profesorem Uniwersytetu Lwowskiego a później
Uniwersytetu Wrocławskiego (osiadł we Wrocławiu w 1945 roku). Był
także członkiem PAU i PAN. Rok 2002 (w trzydziestą rocznicę śmierci)
obchodzony był w Polsce również jako rok Hugona Steinhausa. Pierwsze
wydanie "Wspomnień i zapisków" opublikowało Wydawnictwo Aneks z
Londynu w 1992 roku.
Młodzi i matematyka
Serge Lang
Wydawnictwo GWO, 1995.
Jest to doskonała książka dla tych, którzy nie lubią i nie
rozumieją, a chcą polubić i zrozumieć matematykę. Zawarte są w niej
rozmowy profesora z uczniami dotyczące matematyki. Książka ta jest
również doskonała dla nauczycieli, bowiem dowiedzą się z niej, jak
można w szkole zajmować się poważną matematyką, używając przy tym
naturalnego, niemal potocznego języka.
 
Opowieści matematyczne i
geometryczne
Michał Szurek
Wydawnictwo WSiP, 1987 i 1995.
Książka popularyzuje niektóre działy matematyki (geometrię,
arytmetykę, teorię liczb, teorię grup). Zawiera m. in. algorytm
układania kostki i beczki Rubika, podaje sposoby układania jednych
figur z rozciętych części drugich, przedstawia Polską Szkołę
Matematyczną itp. Podstawę do napisania tej książki stanowiły
artykuły publikowane przez autora w "Młodym Techniku" w latach 1978
- 1984.
Matematyka dla humanistów
Michał Szurek
Wydawnictwo RTW, 2000.
Skondensowane wprowadzenie w matematykę dla osób nie zajmujących się
nią na co dzień. Książka podaje dużo informacji nie prezentowanych
na lekcjach matematyki w szkole, a wchodzących w zakres tzw.
wykształcenia ogólnego. Jednak i osoby dobrze znające matematykę (w
szczególności matematycy zawodowi, studenci matematyki itp.) też
znajdą tu coś dla siebie.
„Książka jest, moim zdaniem, przeznaczona nie "dla humanistów", ale
"również dla humanistów" (jeśli przez humanistę rozumiemy
przedstawiciela nauki uznanej potocznie za humanistyczną). Lektura
bowiem niewątpliwie przyniesie korzyść także przedstawicielom nauk
ścisłych, a w szczególności matematykom. Co prawda, ogromna
większość z tego, o czym pisze Autor, powinna być znana absolwentom
studiów matematycznych, z drugiej jednak strony w każdym niemal
rozdziale pojawiają się ciekawe informacje, fakty, ciekawostki, o
których przeciętny matematyk nie wie - lecz warto, aby się
dowiedział.”
Gawędy matematyczne na każdy
dzień miesiąca
Michał Szurek
Wydawnictwo BTC, 2014
Książka jest zbiorem 31 gawęd o matematyce, na bazie których autor
przedstawia zagadnienia ważne, często niezbędne, zawsze
interesujące, a przede wszystkim poszerzające horyzonty Czytelników
zainteresowanych szeroko rozumiana matematyką. Jednym z atutów
publikacji – poza wysokimi kompetencjami – jest erudycja autora i
jego poczucie humoru, które ułatwiają odbiór prezentowanych
zagadnień, zarówno tych prostszych jak i bardziej zaawansowanych.
Książka jest przeznaczona dla wszystkich zainteresowanych matematyką
hobbystycznie i zawodowo, w tym nauczycieli i wykładowców, a także
uczniów i studentów, dla których ważne jest poznawanie
alternatywnych punktów widzenia na zagadnienia nowe, ale i wiele
znanych, w dziedzinie – wydawałoby się – tak mocno określonej jak
matematyka.
Matematyka przy kominku
Michał Szurek
Wydawnictwo BTC, 2008.
Książka ta jest o matematyce, a właściwie bardziej o tym, co
autorowi kojarzy się z matematyką. Są zatem w książce zarówno
szkolne zadania, jak i ciekawostki liczbowe, wycieczki w matematykę
uniwersytecką, rozważania z pogranicza filozofii, socjologii i...
teorii literatury oraz żarty. Napisana jest w sposób daleko
odbiegający od suchego wykładu Królowej Nauk, jaką wciąż jest
matematyka. Każdy znajdzie w niej coś dla siebie... i z pewnością
każdy znajdzie coś, co go nie zainteresuje albo będzie za trudne.
Źródła
opisów książek:
Lubimyczytac.pl
Merlin.pl
Prószyński i S-ka
Demart.com.pl
cedewu.pl
www.mimuw.edu.pl
www.wuw.pl
aros.pl
Wiedza i Życie
www.megaksiazki.pl
empik.com
gandalf.com.pl
www.biblionetka.pl
aros.pl
|
